DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ
Doğum kontrol yöntemleri nelerdir? Hamilelikten nasıl korunulur? Çiftlerin korunmadıkları takdirde bir yıl düzenli ilişki ile gebelik elde etme olasılıkları %80-85‘tir. Dolayısıyla günümüz imkan ve koşullarında istenilen zaman aralığında ve arzu ettikleri sayıda çocuk sahibi olabilmeleri için doğum kontrol yöntemleri kullanmaları önemlidir. Bu konuda hem kadın hem erkek için mevcut, etkili yöntemler bulunmaktadır.
Kadınlara yönelik en sık kullanılan modern yöntemler gebeliği önleyici doğum kontrol hapları ve rahim içi spiral takılması. Ancak bundan başka iğne, diyafram, erkek döl hücrelerini öldüren tablet ve fitiller ile tüp ligasyonu denilen kadının tüplerinin bağlanması yöntemleri de doğum kontrolde etkili yöntemler arasındadır.
DOĞUM KONTROL HAPLARI (ORAL KONTRASEPTİFLER)
Doğum kontrol hapları içerdikleri östrojen ve progesteron hormonlarıyla yumurtlamayı bozarak gebelikten korunmayı sağlamaktadır. Oral kontraseptifler etkinliği yüksek, kullanımı kolay ve geri dönüşümü olan yöntemlerdir. İdeal kullanımda başarısızlık oranı %0,3 tür. Korunmada başarı en çok düzenli kullanımla mümkündür, ayrıca ishal, kusma gibi durumlarda dikkatli olunmalıdır. Özellikle daha önce hiç gebeliği olmayan yeni evli çiftlerde önerilebilecek ilk yöntemdir. Bu yöntemin avantajları arasında adet düzenini sağlaması, sivilce aknelere iyi gelmesi, yumurtalık ve rahim kanserlerine karşı koruyucu olması, yumurtalıklara oluşan kistlerin büyümesini engellemesi, adet sancılarını önlemesi sayılabilir. Ancak doğum kontrol haplarını ,sebebi bilinmeyen anormal vajinal kanamalarda sebep tespit edilinceye kadar, yüksek tansiyon ve kontrolsüz şeker hastalığı olanlar, damar tıkanıklığı hastalığı belirtileri olanlar kullanmamalıdırlar.
RAHİM İÇİ ARAÇ NEDİR? (Spiral)
Doğum kontrol aracı olarak kullanılan spiral, 2-3 santimetre uzunluğunda, T şeklinde ve metal ya da plastik malzemeden yapılmış bir alettir. Bu küçük aracın üzeri, gebeliğin oluşmasını engelleyen özel bakır tellerle sarılıdır. Bazı rahim içi araç çeşitleri (spiral çeşitleri) progesteron hormonu salgılayan parçalar da bulunur ve bu tür spirallere de “hormonlu spiral” (mirena) adı verilir. Bakırlı rahim içi araçlar (RİA) ülkemizde en çok kullanılan modern aile planlaması yöntemlerindendir.
Bakırlı spiraller döllenmeyi engellemek için için her gün az miktar bakır salgılar. Bu şekilde rahim iç duvarında oluşan gebeliğim yerleşmesini etkiler, spermlerin hareketini azaltarak tüplere ulaşmasını engeller. Yumurtlamayı baskılamadığı için çıkartıldığında ilk aydan itibaren gebelik oluşabilir. Mirena ise progestin hormonu salgılayarak gebelik oluşumunu engeller.
Bakırlı spirallerin koruyuculuğu kullanılan çeşidine göre 5 yada 10 yıldır. Dezavantajları adet sancısı yapabilmeleri, adet miktarında veya süresinde artışa sebep olmaları, genital enfeksiyondan koruyuculuklarının olmayışıdır. Bakırlı spirallerin size uygun olup olmadığını kadın hastalıkları uzmanı muayenesi sonrası karar verilebilir, ve bir ana çocuk sağlığı merkezleri veya kadın doğum uzmanı tarafından takılmalıdır. Rahim içi araç takılma işlemi zaman zaman ağrılı olabilmektedir, bu durumda anestezi altında işlemin yapılması daha uygun olacaktır. RİA takılması hem regl sırasında hem ara dönemde olabilmektedir. Koruyuculuk hemen başlar. RİA takıldıktan sonra her regl dönemi sonrası ipinin kontrolü için eğitim takan kişi tarafından verilmelidir. Sonrasında yıllık kontrol edilmelidir. RİA’ların koruyuculuk oranı oldukça yüksektir ve kullanan 100 kadından bir yılda ortalama yalnızca ikisi gebe kalır.
Al Hormonlu spirallerin koruyuculuğu 5 yıldır. Bakırlı spirallerin aksine zamanla regl döneminde kanama miktarında azalma izlenir. Özellikle kanama miktarı fazla olan kişilerde tercih edilmektedir.Koruyuculuğu bakırlı spirallerden fazladır, gebelik oranı 1000 kadından 1-2 olacak şekildedir. Yan etkileri arasında bulantı,kusma,meme hassasiyeti, kilo alma, yumurtalık kisti oluşumu, lekelenme sayılabilir. Hormonlu spiral çıkartıldıktan sonra fertilite hızla geri döner, ilk yılda gebe kalma oranı %90 dır.
KONDOM (PREZERVATİF)
Erkekler tarafından kullanılan, bir çeşit kauçuktan yapılmış, çok ince ve esnek bir kılıftır. Cinsel ilişki sırasında erkekten atılan meni içindeki sperm hücrelerinin kadın genital organa geçişini engeller. Koruyuculuğu doğru uygulandığında %97 dir. Avantajı cinsel yolla bulaşan hastalıklara koruyucu olasıdır. Ancak doğal cilt kondomları HIV ve diğer enfeksiyonlara karşı korumaz.
Kadın pezervatifi ise kadınların vajinal kanalına yerleştirerek kullanabileceği lateks ya da poliüretandan yapılmış kese şeklindeki korunma ürünüdür. Femidom (‘female condom’un kısaltması) olarak da bilinir.
Doğum Kontrol İğnesi (Koruyucu İğneler)
Aynı doğum kontrol hapları gibi etki ederler. Diğer yöntemleri uygulanmada başarısızlık olduğunda veya uzun dönem gebelik istenmeyen dönemlerde kullanımı uygundur. Menstrüel kanamanın başlangıç günü uygulama için idealdir. Yan etki olarak düzensiz kanama, kilo alımı, memede hassasiyet, baş ağrısı yapabilir. İlk yıl çoğu kadında düzensiz kanama görülür. Tekrarlayan uygulamalarda kemik kaybı yaşanabilir. Bir yılda başarısızlık oranı binde 3’ler civarındadır. İğne yapmayı bıraktıktan sonra gebe kalma süresi gecikebilir.
TÜP LİGASYONU (TÜPLERİN BAĞLANMASI)
Kadınların yumurtalarını taşıyan tüplerin cerrahi bir operasyonla bağlanarak kısırlaştırılması işlemine tüp ligasyon işlemi denir. Tüpler kapatılınca, kadının yumurta hücresi erkek sperm hücresiyle birleşemediğinden döllenme olmaz. Yaklaşık olarak %100 etkilidir. Hamile kalma olasılığı yok denecek kadar azdır. Basit bir ameliyatla, kadını ömür boyu gebelikten kesin bir şekilde korur. Tüp ligasyonu doğum şekli sezaryen olan hastalarda doğum sırasında veya herhangi bir dönemde uygulanabilir. Kapalı (laparoskopik) yada açık (minilaparatomi) ameliyatla gerçekleştirlebilir. Kadınların cinsel işlevleri ya da adet düzenleri herhangi bir şekilde etkilenmez, yalnızca doğurganlıklarını yitirirler. Geri dönüşü oldukça zor olan bir doğum kontrol yöntemidir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı ise, koruyucu değildir.
İzmir’de rahim içi araç takılması, tüp ligasyonu, doğum kontrol iğnesi gibi kadın hastalıkları ve doğum uzmanları tarafından yapılması gereken işlemler için bize ulaşabilirsiniz.
İzmir Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Feyza Ağaca Güler
